Bloot
in tijden van seksualisering
Hoe wij kijken naar het blote lichaam verandert met de tijd en volgt de golfbewegingen in de maatschappij. Tegenwoordig is ons beeld van bloot sterk gekoppeld aan seks. Dit is echter niet altijd zo geweest en heeft verregaande consequenties.
TEKST:MARIANNE VAN DE WERKEN EN STEPHANIE REEDIJK / Bron: Magazine BlootGewoon! #9 – oktober 2021
Seksualisering en objectivering werken sociale uitsluiting in de hand
De wereld is in rep en roer als er in 1967 voor het eerst bloot op de Nederlandse tv verschijnt. Het dan 21-jarige model Phil Bloom leest in de tweede aflevering van jeugdprogramma Hoepla! naakt de krant. Als ze haar exemplaar van Het Vrije Volk uit handen geeft, zijn haar borsten te zien. Het wordt wereldnieuws. De VPRO krijgt honderden opzeggingen, zet drie tv-makers uit het team en in de politiek worden Kamervragen gesteld. Een derde aflevering van Hoepla! wordt nooit uitgezonden.
Revolutie
Het afschudden van de vertrutting neemt een vlucht. Vijf jaar eerder, in 1962, was de anticonceptiepil al verschenen. Anders dan met het condoom, hebben vrouwen nu zelf een keuze in zwangerschapspre-ventie. Gemeenschap wordt losgekoppeld van de voortplanting en de seksuele revolutie vangt aan. De Dolle Mina’s – “Baas in eigen buik” – betreden het strijdtoneel, anticonceptie mag sinds de invoering van de Zedigheidswet in 1911 weer verkocht worden en de eerste abortuskliniek van Nederland, het Mildred-huis, is een feit. Het zou nog tot 1984 duren voordat abortus bij wet niet meer verboden was. De tweede feministische golf raast door Nederland. Het eerste naaktstrand wordt in 1973 gesticht en op textielstranden barst het van de borsten; topless zonnen is dé trend in de jaren 70, 80 en 90. “Het had alles te maken met de vrijheid die vrouwen voor zichzelf opeisten,” zegt Liesbeth Woertman, hoogleraar psychologie, er in 2018 over in het Algemeen Dagblad. “Zij wilden net zo vrij met hun lichaam kunnen omgaan als mannen. De boodschap was: een vrouwenlichaam is gewoon een vrouwenlichaam, geen seksueel object.”
SCHAARS GEKLEDE SCHAPEN
De media laten op dat moment een ander plaatje van de vrouw zien. In 1987 verschijnt muziekzender MTV op de buis. Op Veronica wordt de PinUp Club uitgezon-den. Wulpse dames met suggestieve blikken veroveren Nederlandse huiskamers. In 2010 nemen Belgische onderzoekers 1.393 videoclips onder de loep: daarvan bevat 49,8 procent een seksuele boodschap en vooral objectivering van het vrouwenlijf scoort hoog. Ook de gaming-industrie kan er wat van. Teresa Lynch, een Amerikaanse mediaonderzoeker, bekeek 571 vrouwe-lijke karakters uit games die tussen 1989 en 2014 ver-schenen. Wat blijkt: de meerderheid is een weerloos, schaars gekleed schaap dat hoognodig gered moet worden. De vrouwen die wél een heldenrol vervullen, dragen volstrekt onlogische outfits. Denk aan Lara Croft in actiespel Tomb Raider, die het in een hotpants en loeistrak hemdje – haar gigantische borsten passen er maar net in – opneemt tegen slechteriken.
SOCIALE UITSLUITING
Wat de invloed van seksualisering is, daar deden on-derzoekers van de Vrije Universiteit in Brussel tussen 2018 en 2020 studies naar. Dat ging als volgt: proef-personen kregen afbeeldingen van gezichten, lichamen en voorwerpen – zoals schoenen – te zien. Daarbij werd hun hersenactiviteit gemeten. De reacties die proef-personen op plaatjes van sexy mannen en vrouwen hadden, verschilden niet zo gek veel van hun reacties op de voorwerpen. Word je geseksualiseerd, dan word je dus geobjectiveerd. En dus luidde de conclusie: seksualisering maakt je in de ogen van anderen minder menselijk. Seksualisering en objectivering werken sociale uitsluiting in de hand, schreven de onderzoe-kers bovendien. En dat is op z’n minst zorgelijk.
DISCUSSIEPUNT
Er is een verband tussen bloot en seksualiteit, al zijn het geen synoniemen van elkaar. De discussie over hoeveel bloot we mogen zien en wat té bloot is, laait in iedere generatie opnieuw op. “Er zijn altijd groepen mensen geweest die moeite hebben met bloot in de publieke ruimte,” legt Linda Duits uit. Ze is sociaal wetenschapper aan de Universiteit Utrecht en promoveerde op de meisjescultuur. “Of het nu gaat om naaktrecreatie, bloot in de media of om reclames in abri’s waarop bloot te zien is.” Duits ziet dat de discussie over seksualisering verandert in de jaren 00. “Er komt vooral veel aandacht voor seks en bloot in de media en wat dat met de jeugd zou doen. En ‘jeugd’ gaat dan met name over meisjes.” Ook vandaag de dag houdt het ons bezig. ‘School ziet liever geen ‘blote’ kleding: ‘Docenten kunnen last hebben van meisje met diep decolleté’ kopte het Algemeen Dagblad nog in juni 2021. Een Amersfoortse school riep ouders op hun kinderen niet te bloot naar school te laten gaan. “Dit houdt in: geen blote buiken en alleen broeken of rokjes met een lengte waarbij er geen ongepaste opmerkingen over gemaakt kunnen worden.”
Victim blaming, zeggen verschillende ouders. Ze vinden dat de school de schuld bij de leerlingen legt, terwijl juist de personen die ongepaste opmerkingen (willen) maken, zouden moeten worden aangepakt. Het zegt immers meer over de opvattingen van diegene, dan over het tienermeisje dat hartje zomer verkoeling zoekt met blote benen. Die minirok mag onbelangrijk lijken en het bevechten niet waard, maar de vrijheden die vrouwen in de westerse wereld hebben verworven, zijn niet vanzelfsprekend. In een samenleving waarin religies en culturen door globalisering steeds meer vervlochten raken, vallen ook verschillen in bloottolerantie op. Liberale denkwijzen tegenover minder liberale denkwijzen; die zijn er altijd al geweest. Maar rekening houden met elkaar betekent niet dat je je hoeft te conformeren aan de wensen van de één of van de ander. Een wederzijds respect voor ieders keuzes is al een mooi streven.
Een vrouwenlichaam is gewoon een vrouwenlichaam, geen seksueel object
AMERIKAANSE REGELS
De manier waarop wij nu naar bloot kijken, wordt volgens de sociaal wetenschapper ook voor een groot deel ingegeven door amerikanisering. Sociale netwer-ken zoals Instagram – eigendom van Facebook – zijn Amerikaans en omdat Amerikanen puriteinser zijn en nog meer moeite hebben met bloot dan wij, mogen wij ook op onze Instagram geen blote borsten zien. Zelfs de tepels van kleine meisjes, onschuldig spelend in zee, voldoen niet aan het strenge blootbeleid en worden verwijderd. Voor jongens geldt dat niet. Dat blootbeleid lijkt door te sijpelen naar het echte leven. Speelden peutermeisjes vroeger bloot of in een broekje op het strand, tegenwoordig is er de kinderbikini.
PEDOPANIEK
“Als het om kinderen gaat, wordt bloot gelijkgesteld aan seksuele neigingen. Het idee bestaat dat je de mogelijke seksuele blik van een ander moet voorkomen door jezelf te bedekken,” legt Linda Duits uit. Ze verklaart het gedrag van de Amersfoortse school aan de hand van een onderliggende angst: ‘pedopaniek’. Dat zou begonnen zijn in de jaren 90 met de zaak van Marc Dutroux in België en die van Robert M. in Nederland. Daar kwam in 2017 de #MeToo-discussie bovenop, waardoor die angst ook speelt bij volwassenen. “Mensen zeggen dat ze bang zijn om bloot of topless gefotografeerd te worden omdat ze vrezen dat hun foto op internet belandt,” aldus Duits. “Ook dan is er angst voor andermans blik.”
NIEUWE NORM
Geven we toe aan die angst, dan wordt er een nieuwe norm gevestigd, waarin bloot direct geassocieerd wordt met onvrijwillige seks of geseksualiseerd worden.” Als vrouwen maken we onszelf dus steeds kwetsbaarder als we alle blote stukjes huid angstvallig verstoppen. We beperken onszelf door die angst. “Je kunt alles seksualiseren,” zegt Linda Duits. “Mensen hebben fetisjismen voor de gekste dingen. Op het moment dat ik met mijn rubberlaarzen over straat loop, dan kan het best zijn dat jij daar opgewonden van raakt en daar stiekem een filmpje van maakt om later bij te masturberen. Dat is voor mij toch geen reden om geen rubberlaarzen meer te dragen?” Dat de maatschappelijke golfbeweging onze geseksualiseerde blik op bloot in de toekomst verandert, dat is zeker. Maar hoe en op welke manier? Dat gaan we zien. We hebben er in ieder geval zelf invloed op.
BlootGewoon! is een merk van NFN Open & Bloot, dé belangenbehartiger van alle naaktrecreanten in Nederland. Wil jij ook dat bloot gewoon is én blijft? Word dan lid! Met jouw bijdrage kunnen wij ons belangrijke werk blijven doen en help jij mee aan het grotere belang: dat bloot als recreatievorm nog meer maatschappelijk geaccepteerd wordt en dat er plekken blijven bestaan waar je prettig bloot kunt ontspannen. Word vandaag nog lid van NFN Open & Bloot, we kunnen jouw support goed gebruiken!
Dit doen wij voor jou
- Wij behartigen jouw belangen bij gemeentes en overheden, want samen kun je meer!
- We werken dagelijks aan de maatschappelijke acceptatie van naaktrecreatie.
- We geven naaktrecreanten, gemeentes en ondernemers advies en informatie.
- We zoeken continu de media op om naaktrecreatie bespreekbaar te maken, het imago te verbeteren en meer begrip te creëren.
Diensten en producten NFN Open & Bloot
- Bij een volledig jaarlidmaatschap ontvang je onze magazines boordevol inspiratie, twee keer per jaar UIT! en twee keer per jaar BlootGewoon! Word je later in het jaar lid, dan ontvang je de magazines die dat jaar nog verschijnen.
- Evenementen: je bent welkom bij al onze blote evenementen.
- Ledenvoordeel: als lid krijg je korting bij veel locaties, wellnesscentra én in onze webwinkel.
- Onze locatievinder BlootKompas! geeft je met één klik toegang tot heel veel blootlocaties wereldwijd.
- Blijf altijd op de hoogte door onze nieuwsbrieven en socialkanalen.
- NFN-jaarkaart: toegang tot alle blootlocaties wereldwijd.
*Op een lidmaatschap van NFN Open & Bloot zijn de lidmaatschapsvoorwaarden van toepassing.